خستین دودمان فرمانروا در تاریخ اساطیری و حماسی ایران زمین «پیشدادیان» بودند. پیشداد به معنی «اولین کسی که قانون آورده است». در شاهنامه فردوسی نخستین پادشاه پیشدادی «گیومرث» (کیومرث) (کیومرس) بود که در متون اوستایی و باستانی نخستین انسان آریایی و اولین فرمانروا بوده و مطابق متون اساطیری بعد از اسلام نخستین مرد کیومرث و نخستین زن «مردیانه» بود. بعد از او به ترتیب هوشنگ و جمشید به جهانداری مى رسند. ضحاک تازی بعد از آنکه جمشید را شکست مى دهد، مدتی بر ایران حکومت مى کند و فرزندان جمشید را اسیر مى نماید. اما دچار قیام کاوه آهنگر و فریدون مى شود. بعد از زندانی شدن ضحاک در دماوندکوه، فریدون، منوچهر، نوذر، زاب و گرشاسب به فرمانروایی و سرداری مى رسند. بعد از زوال پیشدادیان یکی از نوادگان منوچهر به نام کیقباد به کمک رستم قهرمان داستان های حماسی ایران، فرمانروایی خاندان کیان را پایه ریزی مى کند.

کیومرث

طبق متون اوستایی او آدم ابوالبشر است و اولین انسانی است که از «اهورامزدا» (دانای بزرگ) که خداوند یکتا است اطاعت کرد. مورخین اسلامی او را گلشاه لقب داده اند که به معنی فرمانروای کوهستان است. در ادبیات بعد از اسلام او را نخستین کشورگشا معرفی کرده اند. نخستین بزرگی که کشور گشود- سرپادشاهان کیومرث بود. فردوسی درباره او مى گوید: کیومرث چون ابتدا در کوه اقامت داشت پلنگینه (پوست پلنگ) مى پوشید و در اشعارش مى گوید:

مى گویند بنیاد شهرسازی از او است. شهر های اسطخر، دماوند و بلخ را او بنا کرد. چون فرزندش سیامک به دست دیوان کشته شد، بعد از مرگ کیومرث پادشاهی به نوه اش «هوشنگ» رسید.

جام نقره‌ای زن عیلامی از آثار باستانی دوره عیلام است. بر روی این سنگ نگاره نقش زنی عیلامی وجود دارد که در دستانش دو شی ناشناس وجود دارد و لباس زیبایی بر تن کرده‌است. بر بالای این جام نوشته‌ای به صورت نوار باریکی از خط ایلامی حکاکی شده‌است. جام نقره‌ای زن عیلامی در سرزمین باستانی انشان در استان فارس کشف شده‌است و قدمت آن به ۲۲۰۰ سال پیش از میلاد یعنی اواخر هزاره سوم پیش از میلاد (دوره عیلامی کهن) بر می‌گردد. این اثر در موزه ایران باستان تهران نگهداری می‌شود.

جام نقره‌ای زن عیلامی
اطلاعات کلی
نام	جام نقره‌ای زن عیلامی
دوره
تاریخ ساخت	۲۲۰۰ سال پیش از میلاد (اواخر هزاره سوم پیش از میلاد)
محل اکتشاف	سرزمین باستانی انشان در استان فارس
محل نگهداری	موزه ایران باستان
کاربرد	جام - گلدان
اطلاعات فیزیکی
جنس	نقره
اثر از نوع قلمکاری می‌باشد. بر بالای این جام نوشته‌ای به صورت نوار باریکی از خط ایلامی حکاکی شده‌است.

سنگ‌نگاره یادبود اونتاش ناپیریشا از آثار باستانی دوره عیلام است. بر روی این سنگ نگاره باستانی نقش زنی حک شده‌است که دم ماهی دارد و مارهایی را در دستان خود گرفته‌است. در بالای تصویر کامل این سنگ نگاره، کاهنه‌های معبد در حال عبور هستند. جنس این سنگ نگاره از ماسه سنگ می‌باشد. این اثر که مربوط به دوره عیلامی میانه و دودمان ایگی هالکید است، مربوط به ۱۳۴۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد می‌باشد. این یادبود در سدهٔ دوازده پیش از میلاد از چغازنبیل به شوش آورده‌شده و هم‌اینک در موزه لوور قرار دارد.

سنگ‌نگاره یادبود اونتاش ناپیریشا
اطلاعات کلی
نام	سنگ‌نگاره یادبود اونتاش ناپیریشا
دوره	و دودمان
تاریخ ساخت	۱۳۴۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد
محل اکتشاف	شوش
محل نگهداری	موزه لوور
کاربرد	یادبود
اطلاعات فیزیکی
جنس	ماسه سنگ
بر روی این سنگ نگاره باستانی نقش زنی حک شده‌است که دم ماهی دارد و مارهایی را در دستان خود گرفته‌است. در بالای تصویر کامل این سنگ نگاره، کاهنه‌های معبد در حال عبور هستند.

سنگ‌نگاره زن ایلامی و ندیمه از آثار باستانی دوره عیلام است. بر روی این سنگ نگاره نقش زنی ایلامی وجود دارد که در حال نخ‌ریسی است و موهایش را به زیبایی آراسته و ندیمه اش او را باد می‌زند. زن عیلامی بر روی چهار پایه‌ای نشسته و مشغول نخ ریسی است، جلوی او هم میزی با بشقاب غذا (ماهی سرخ شده) قرار دارد. این اثر در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. تاریخ ساخت این سنگ‌نگاره سده هفتم و هشتم پیش از میلاد می‌باشد. این اثر تاریخی متعلق به دوران عیلامیان است و در منطقه شوش کشف شده‌است.

اطلاعات کلی
نام	سنگ‌نگاره زن ایلامی و ندیمه
دوره	عیلام
تاریخ ساخت	سده هفتم و هشتم پیش از میلاد
محل اکتشاف	شوش
کاشف
محل نگهداری	موزه لوور
کاربرد	تزئینی و یادبود
اطلاعات فیزیکی
جنس	سنگ
بر روی این سنگ نگاره نقش زنی عیلامی وجود دارد که در حال نخ‌ریسی است و موهایش را به زیبایی آراسته و ندیمه

سنگ‌نگاره بز با دم ماهی یکی از آثار باستانی دوره عیلام میانه‌ (۱۱۰۰ تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد) است. این نگاره بر روی سنگ آهک ایجاد شده‌است و یک نوع تشریفات مذهبی را نمایش می‌دهد. این اثر در بخش عتیقه های شرق نزدیک، طبقه همکف، اتاق ۱۰ موزه لوور نگهداری می‌شود.

سنگ‌نگاره بز با دم ماهی
اطلاعات کلی
نام	سنگ‌نگاره بز با دم ماهی
دوره
تاریخ ساخت	۱۱۰۰ تا ۱۵۰۰ پیش از میلاد
محل نگهداری	بخش عتیقه های شرق نزدیک، طبقه همکف، اتاق ۱۰ موزه لوور
کاربرد	یادبود تشریفات مذهبی
اطلاعات فیزیکی
جنس	سنگ آهک
ویژگی بارز	تقارن دو موجود با سر بز و دم ماهی

تندیس فاخته لاجوردی از آثار باستانی دوره عیلام است. این اثر باستانی از جنس سنگ لاجورد و به شکل پرنده فاخته است. این پرنده باستانی متعلق به ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد یعنی دوره عیلامی میانه‌است. این اثر با قپه‌های طلایی میخکوب شده‌است. طول این پرنده ۱۱ سانتی متر است و در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود.

تندیس فاخته لاجوردی
اطلاعات کلی
نام	تندیس فاخته لاجوردی
دوره
تاریخ ساخت	۱۳۰۰ سال پیش از میلاد
محل نگهداری	موزه لوور
کاربرد	تزئینی
اطلاعات فیزیکی
جنس	سنگ لاجورد
ویژگی بارز	شکل پرنده فاخته و قپه‌های طلایی میخکوب شده

تندیس ناپیرآسو یکی از آثار به جا مانده از تمدن عیلام است. ملکه ناپیرآسو همسر اونتاش ناپیریشا پادشاه عیلام می‌باشد. قدمت اثر به ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد. این تندیس که با لایه‌ای از مس و طلا روی قالب برنزی ساخته شده، حدود ۱۳۰ سانتی‌متر ارتفاع، ۷۰ سانتی‌متر عرض و ۱۷۵۰ کیلوگرم وزن دارد. به گفته دکتر پی یر آمیه، متخصص تمدن عیلامی در موزه لوور درباره این مجسمه چنین گفته است:

روی دامن حاشیه‌دار این مجسمه، نام ملکه و خدایان بزرگ شوش به خط میخی عیلامی حک شده‌است. در دست چپ ملکه انگشتری وجود دارد که احتمالا حلقه عروسی او می‌باشد. تندیس ناپیرآسو در موزه لوور نگهداری می‌شود. تندیس توسط ژاکوب دو مورگان، باستان‌شناس فرانسوی، در سال ۱۹۰۳ کشف گردید. بر حاشیه دامن این تندیس و از زبان ملکه چنین آمده‌است:

تندیس ناپیرآسو
اطلاعات کلی
نام	تندیس ناپیرآسو
دوره	عیلام
تاریخ ساخت	۱۲۵۰ سال پیش از میلاد
کاشف	ژاک مورگان
تاریخ کشف	۱۹۰۳ (میلادی)
محل نگهداری	موزه لوور
کاربرد	تزئینی و یادبود
اطلاعات فیزیکی
جنس	برنز یا مفرغ، با لایه‌ای از مس و طلا
روی دامن حاشیه‌دار این مجسمه، نام ملکه و خدایان بزرگ شوش به خط میخی عیلامی حک شده‌است. در دست چپ ملکه انگشتری وجود دارد که احتمالا حلقه عروسی او می‌باشد.

فلزنگاره نیایش آفتاب یا تابلو مراسم نیایش راهبه‌های آفتاب از اشیای کشف شده دوران عیلام میانه می‌باشد و قدمت آن به سدهٔ ۱۲ پیش از میلاد بر می‌گردد. در سال‌های ۱۹۰۴ - ۱۹۰۵ میلادی این قطعه توسط ژاک دو مورگان در خرابه‌های معبد شوش کشف گردید. بر روی این تابلو، کتیبه‌ای با این مضمون حک شده‌است:

این تابلو نمونه یک مراسم مذهبی را نمایش می‌دهد. در میانه تابلو، دو مرد که با توجه به مراسم مذهبی خودشان، لخت هستند، به حالت نیمه نشسته قرار دارند. در اطراف آنها، اسباب و ادوات مذهبی مثل ظروفی برای نوشیدن شراب، احتمالا نان برای پذیرایی، ستون‌های سنگ، معبد و چوب مقدس قرار گرفته‌است. در دوره عیلام میانه که بین سده ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد بود، استادکاران با بدست آوردن شیوه‌ها و روش‌های جدید ذوب فلزات، نسل جدیدی از لوح‌ها، تابلوهای فلزی، تندیس‌ها و آثار برجسته کاری را خلق کردند. این تابلو در موزه لوور نگهداری می‌شود.

فلزنگاره نیایش آفتاب
اطلاعات کلی
نام	فلزنگاره نیایش آفتاب
دوره	عیلام میانه (سده ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد)
تاریخ ساخت	سده ۱۲ پیش از میلاد
محل اکتشاف	خرابه‌های معبد شوش
کاشف	ژاک دو مورگان
تاریخ کشف	۱۹۰۴ (میلادی) - ۱۹۰۵ (میلادی)
محل نگهداری	موزه لوور
کاربرد	یادبود
اطلاعات فیزیکی
جنس	برنز
وجود یک کتیبه در گوشه تابلو

کلاه‌خود پرنده و سه پیکر از آثار تاریخی است که قدمت آن به دوره باز می‌گردد. بر روی این کلاه خود سه پیکر قرار دارند، نفر وسط مرد ریش داری است که گلدانی را در دست گرفته‌است. در بالای کلاه خود پرنده‌ای با بال‌های گشوده در حال پرواز می‌باشد. قدمت این اثر به سده ۱۴ پیش از میلاد باز می‌گردد و در موزه متروپولیتن نیویورک نگارخانه ۴۰۴ نگهداری می‌شود.

کلاه‌خود پرنده و سه پیکر
اطلاعات کلی
نام	کلاه‌خود پرنده و سه پیکر
دوره
تاریخ ساخت	سده ۱۴ پیش از میلاد
محل اکتشاف	جنوب غرب ایران
محل نگهداری	موزه متروپولیتن نیویورک نگارخانه ۴۰۴
کاربرد	ابزار دفاعی جنگی
اطلاعات فیزیکی
جنس	برنز، ورقه طلا و قیر معدنی

تندیس نقره‌ای گاو نشسته یکی از اشیای باستانی است که متعلق به دوران نیا-عیلامی است. قدمت این تندیس ۲۹۰۰ تا ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد است. سر و دستان موجود، گاو است و تن آن انسان می‌باشد. تندیس نقره‌ای گاو نشسته در جنوب غرب ایران کشف شده‌است. این تندیس ۱۶٫۳ سانتی‌متر ارتفاع دارد. مجسمه نقره‌ای لباس مخصوصی را بر تن کرده که دارای الگوی پله-پله می‌باشد و به شکلی راه راه آن را مزین کرده‌است. گاو در حال گرفتن یک جام با دهانه لوله‌ای است. تندیس نقره‌ای گاو نشسته در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود.
مجسمه گاو عیلامی با لباسی منقوش به طرح پلکانی و جام دهانه داری که در دست دارد، آمیختگی جالبی از ویژگی‌های انسان و حیوان را نمایش می‌دهد. البته این گونه نمایش ترکیبی (حیوان در نقش انسان) در دوره عیلامی مقدم معمول بوده و احتمالاً نشان نوعی قدرت فوق طبیعی بوده که از طرف خدایان به پادشاهان اعطا می‌شده‌است. با اینکه کاربرد این تندیس کاملاً مشخص نشده‌است، نوع جام و طرح‌های حک شده روی لباس، بیانگر نوعی مراسم آیینی یا جشن مذهبی است. همچنین جنس نقره‌ای این مجسمه معروف که در عصر مس (حدود ۵۰۰۰ سال پیش) ساخته شده، علاوه بر هنرمندی قابل ستایش سازندگان آن، بیانگر پیشگامی تمدن عیلام در فناوری استخراج و ذوب فلزات گرانبها است.

اطلاعات کلی
نام	تندیس نقره‌ای گاو نشسته
دوره	نیا-عیلامی، عصر مس
تاریخ ساخت	۲۹۰۰ تا ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد
محل اکتشاف	جنوب غرب ایران
محل نگهداری	موزه متروپولیتن نیویورک
کاربرد	ریتون
اطلاعات فیزیکی
جنس	نقره
لباسی منقوش به طرح پلکانی، جام دهانه دار در دست تندیس و زانو زدن تندیس - آمیختگی از ویژگی‌های انسان و حیوان